Moleculaire diagnostiek

Moleculaire diagnostiek

Moleculaire diagnostiek in de Pathologie maakt gebruik van moleculaire technieken om specifieke afwijkingen in tumorcellen te bepalen. De pathologen en de klinisch moleculair biologen (KMBP) van het MUMC + werken daarbij nauw samen. De bij de patiënt afgenomen weefsels of cellen worden eerst histologisch of cytologisch onderzocht door de pathologen. Vervolgens wordt in het laboratorium het genetisch materiaal (DNA of RNA) uit de tumorcellen gehaald, waarna met behulp van state-of-the art laboratoriumtechnieken de moleculaire karakteristieken worden bepaald. Ook op basis van cell-free DNA (cfDNA), geïsoleerd uit bloed van de patiënt, kunnen moleculaire bepalingen worden uitgevoerd, dit bijvoorbeeld wanneer er geen weefselmateriaal van de patiënt beschikbaar is, of in het kader van ziektebeloop monitoring tijdens therapie. Het doel van deze moleculaire onderzoeken is om tot een optimale diagnose, prognose en gerichte therapie (personalised medicine) te komen.

Binnen de afdeling Pathologie van het MUMC+ is veel expertise aanwezig om de aan- en afwezigheid van moleculaire afwijkingen in de tumorcellen te bepalen. Dit betreft expertise omtrent mutaties in het (cf)DNA, waarbij één of enkele base(n) veranderd zijn, grotere DNA-fragmenten gekopieerd of verloren zijn gegaan, maar ook m.b.t. chromosomale veranderingen zoals translocaties. Op RNA niveau kunnen bijvoorbeeld pathogene veranderingen worden gedetecteerd in de vorm van alternatieve RNA-splicing transcripten, of fusiegen transcripten. Er is daarbij ruime kennis aanwezig over hoe verandering in gene(n) de eiwit activiteit en moleculaire signalerings-cascades beïnvloeden, en daarmee bepalend kunnen zijn voor de karakteristieken van een tumor, om op basis hiervan te komen tot een optimale diagnose en behandelplan. Het directe overleg tussen arts, patholoog en moleculair bioloog is hierbij van groot belang, en vindt onder andere plaats in de vorm van een Moleculair Tumorboard (MTB) overleg, waarvoor bijzondere, complexe casussen kunnen worden aangemeld.

 Overzicht van de aanwezige moleculaire technieken:

  • Gerichte DNA mutatie/CNV analyse o.b.v. next generation sequencing (NGS) smMIPs-panels, Idylla PCR, ddPCR
  • Brede DNA mutatie/CNV analyse o.b.v. het TruSight Oncology 500 DNA NGS-panel
  • Brede RNA fusiegen analyse o.b.v. het TruSight Oncology 500 RNA NGS-panel
  • (quantitative real-time) PCR
  • In situ hybridisatie
  • Fragmentanalyse
  • Klonaliteitsanalyse o.b.v. LOH en/of NGS
  • Microsatelliet analyse
  • B- en T-cel klonaliteitsanalyse
  • Pyrosequencing en methyleringsonderzoek
  • Sanger sequencing
  • High resolution melting curve analyse (HRM)

 Informatie voor artsen:

  • De aanwezigheid van de DNA-veranderingen wordt bepaald m.b.v. op PCR gebaseerde analyse methoden en daarbij behorende uitleessystemen. Ondanks het feit dat deze bepalingen routinematig kunnen worden uitgevoerd, zijn de bepalingen vaak bewerkelijk, ook qua interpretatie van de data. Vandaar dat u rekening moet houden met een periode tot de uitslag zoals aangeduid in het document doorlooptijden Moleculaire Diagnostiek Pathologie.
  • Voor elke individuele bepaling zijn duidelijke (kwaliteits)criteria vastgesteld waaraan absoluut moet worden voldaan voordat we tot een betrouwbare uitslag kunnen komen. Het kan o.a. zo zijn dat een bepaling meerdere malen per patiënt moet worden uitgevoerd alvorens een betrouwbare uitslag afgegeven kan worden. Hierdoor kan het uitgeven van een uitslag worden vertraagd. Anderzijds kan het zijn dat een bepaling een 'niet te beoordelen' uitslag oplevert wanneer het materiaal van onvoldoende kwaliteit is om de analyse op uit te voeren. Elke uitslag wordt door een moleculaire bioloog (KMBP) op de kwaliteit beoordeeld, alvorens deze wordt afgegeven.
  • De uitslagen worden naar de arts/aanvrager toegestuurd met een uitslagformulier met daarop de cumulatieve uitslagen van de desbetreffende patiënt en een begeleidende brief. .
  • Spoedbepalingen dienen in de context van punt 1 te worden aangevraagd. Indien spoed noodzakelijk is bij een bepaling dient dit telefonisch te worden overlegd met de betreffende contactpersonen voor de analyse en dient het duidelijk op het aanvraagformulier genoteerd te worden.
  • Voor een betrouwbare PCR-analyse hebben we tenminste 1 cm2 coupeoppervlakte aan patiëntmateriaal met voldoende tumorpercentage nodig en/of 4 ml ongecoaguleerd bloed (op Streck of EDTA buizen) met voldoende targetcel-frequentie.
Ernst Jan Speel
Ernst Jan Speel - KMBP
Opleiding KMBP

Lees hier het verhaal van Tom Theunissen, die als Klinisch Moleculair Bioloog in de Pathologie is opgeleid in het MUMC+.

Sluit de enquête